Brief history of the formation and development of cashew nuts in Vietnam - Lược sử hình thành và phát triển của hạt điều tại Việt Nam
Cây điều, một loại cây công nghiệp lâu năm, đã được người Pháp giới thiệu và phát triển ở Việt Nam vào khoảng thế kỷ XVIII. Tuy nhiên, ngành điều Việt Nam, bao gồm cả sản xuất và chế biến hạt điều, chỉ thực sự hình thành và vươn mình mạnh mẽ trong khoảng ba thập kỷ gần đây. Quá trình phát triển của ngành chế biến hạt điều Việt Nam có thể được chia thành các cột mốc quan trọng sau:
Giai đoạn 1988 - 1995: Khởi nguyên của ngành điều Việt Nam
Năm 1988 đánh dấu sự khai sinh của ngành sản xuất và chế biến hạt điều tại Việt Nam. Tiếp nối sự kiện này, Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS) được thành lập vào năm 1990 theo quyết định số 346 NN-TCCB/QĐ của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, tạo tiền đề cho sự phát triển có tổ chức của ngành. Năm 1992, hạt điều Việt Nam bắt đầu đặt chân vào thị trường Trung Quốc với những đơn hàng đầu tiên, ghi dấu ấn bước khởi đầu trong hành trình xuất khẩu ra thế giới, đặc biệt là một thị trường tiềm năng với quy mô dân số lớn nhất toàn cầu. Đến năm 1994, những lô hàng điều đầu tiên của Việt Nam đã được xuất khẩu sang Hoa Kỳ, một bước ngoặt quan trọng trong việc chinh phục thị trường tiêu thụ hạt điều nhân lớn nhất thế giới.
Giai đoạn 1996 - 2000: Hoàn thiện và tiếp tục đà tăng trưởng
Giai đoạn này chứng kiến sự hoàn thiện và tiếp tục phát triển của ngành điều Việt Nam. Một dấu mốc đáng chú ý là việc Việt Nam chính thức ngừng xuất khẩu điều thô và lần đầu tiên phải nhập khẩu hạt điều thô từ các quốc gia châu Phi vào năm 1996, cho thấy sự chuyển dịch sang tập trung vào chế biến sâu.
Giai đoạn 2000 - 2005: Bước tiến vượt bậc trên bản đồ thế giới
Đây là thời kỳ đánh dấu những bước tiến nhảy vọt của ngành điều Việt Nam. Với những nỗ lực không ngừng, Việt Nam đã vươn lên vị trí thứ hai thế giới về xuất khẩu hạt điều nhân, chỉ sau Ấn Độ trong nhiều năm liên tiếp, khẳng định vị thế quan trọng của mình trên thị trường điều toàn cầu.
Giai đoạn 2006 - 2010: Đỉnh cao thành tựu và đổi mới công nghệ
Giai đoạn này tiếp tục chứng kiến những thành công rực rỡ của ngành điều Việt Nam. Năm 2006 đánh dấu một cột mốc lịch sử khi Việt Nam lần đầu tiên vươn lên vị trí dẫn đầu thế giới về sản xuất và xuất khẩu hạt điều nhân. Song hành với đó là sự phát triển vượt bậc trong cơ cấu công nghệ và kỹ thuật chế biến, đặc biệt là việc ứng dụng thành công công nghệ bóc vỏ lụa vào năm 2007 và chế tạo thành công máy tách vỏ cứng hạt điều vào năm 2008, nâng cao đáng kể năng suất và chất lượng sản phẩm. Năm 2010 ghi nhận một dấu ấn quan trọng khác khi kim ngạch xuất khẩu của ngành hạt điều Việt Nam lần đầu tiên vượt ngưỡng 1 tỷ đô la Mỹ, chính thức đưa ngành trở thành một ngành công nghiệp tỷ đô của Việt Nam và củng cố vững chắc vị thế số một thế giới về xuất khẩu hạt điều. Cũng trong năm này, lễ hội "Quả điều vàng Việt Nam" lần đầu tiên được tổ chức tại Bình Phước, thủ phủ của cây điều, cùng với sự ra đời của Hội đồng Điều toàn cầu (GCC), mà Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS) tự hào là một trong những thành viên sáng lập.
Giai đoạn 2011 - 2015: Vượt qua thách thức và khẳng định vị thế
Đây là giai đoạn đánh dấu nhiều chuyển biến quan trọng của ngành điều Việt Nam. Mặc dù phải đối mặt với những khó khăn do suy thoái kinh tế toàn cầu vào năm 2011, ngành điều Việt Nam đã thể hiện khả năng phục hồi mạnh mẽ, tiếp tục phát triển công nghệ chế biến và giữ vững vị trí dẫn đầu thế giới về xuất khẩu, đạt cột mốc 2 tỷ đô la Mỹ kim ngạch xuất khẩu vào năm 2013. Bên cạnh đó, công tác nghiên cứu và phát triển giống cây điều cũng được chú trọng đầu tư và cải tiến.
Giai đoạn 2016 - đến nay: Phát triển mạnh mẽ và đối diện với những thách thức mới
Đây là giai đoạn ngành sản xuất và chế biến hạt điều Việt Nam có những bước tiến mạnh mẽ. Việc tập trung vào phát triển công nghệ chế biến đã mang lại những thành công và lợi thế cạnh tranh đáng kể. Từ năm 2018 đến nay, giá trị xuất khẩu hạt điều của Việt Nam luôn duy trì trên 3 tỷ đô la Mỹ, với sự tăng trưởng ấn tượng cả về số lượng và công suất của các cơ sở chế biến. Sự bùng phát của đại dịch Covid-19 vào đầu năm 2020 đã gây ra không ít khó khăn cho ngành, tuy nhiên, Việt Nam vẫn duy trì được tổng giá trị xuất khẩu đạt 3,28 tỷ đô la Mỹ (theo Tổng cục Thống kê). Năm 2021 chứng kiến một diễn biến đáng chú ý khi ngành điều Việt Nam lần đầu tiên ghi nhận nhập siêu hạt điều, phản ánh những thách thức về việc thiếu hụt nguồn nguyên liệu sản xuất. Đây là bài toán đặt ra cho các doanh nghiệp trong ngành để tìm ra giải pháp phát triển bền vững trong giai đoạn mới.
Như vậy, tính đến năm 2021, sau hơn ba thập kỷ nỗ lực, ngành chế biến và sản xuất hạt điều Việt Nam đã gặt hái được những thành tựu to lớn. Từ những năm đầu thập niên 1990 với giá trị xuất khẩu khiêm tốn khoảng 1,4 triệu đô la Mỹ với 286 tấn, đến nay, ngành đã đạt kim ngạch xuất khẩu trên 3 tỷ đô la Mỹ với hơn 450 nghìn tấn nhân (theo thống kê của VINACAS). Thành quả này đã giúp Việt Nam liên tục giữ vững vị trí số một thế giới về xuất khẩu hạt điều trong suốt 15 năm qua, kể từ năm 2006, trở thành trung tâm sản xuất hạt điều hàng đầu thế giới, xuất khẩu đến hơn 90 quốc gia và vùng lãnh thổ, chiếm khoảng 80% tổng lượng điều nhân xuất khẩu toàn cầu.
